Kars’ta Cumhuriyet Bayramı kutlamaları: 1925-1950

1919 ile 1923 yılları arasındaki Milli Mücadele sürecinin sonunda Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki Türk Ordusu, işgal kuvvetlerini Anadolu’dan söküp attı. Ardından imzalanan Lozan Antlaşması ile de Türkiye’nin bağımsızlığı tescillendi.

Mustafa Kemal Paşa’nın direktifleriyle meclise taşınan ‘Cumhuriyet fikri’, Gazi Meclis’in 29 Ekim 1923’teki aldığı karar ile yasalaştı ve Türkiye’nin yönetim şekli bundan sonra ‘Cumhuriyet’ olarak kabul edildi.

Halk, artık kendi iradesi ile temsilcilerini seçecekti. “Hâkimiyet Kayıtsız Şartsız Milletin”di.

1925 yılından itibaren meclisin aldığı karar ile Cumhuriyet Bayramı, ‘Milli Gün’ olarak o günden beri kutlandı ve halen daha coşkuyla kutlanmaya devam ediyor.

***

Cumhuriyet Bayramları; Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm fertlerinin kaynaşması için büyük bir şölendi. Gazi Mustafa Kemal Atatürk de halka Milli Bilinci aşılamak, şuurlu, fikri hür vicdanı hür bireyler yetiştirmek amacıyla milli gün ve bayramlara ayrıca büyük önem veriyordu.

Mustafa Kemal Atatürk’ün ifadesiyle, “Cumhuriyet kimsesizlerin kimsesi”ydi.  Zira yakılmış, yıkılmış, sömürülmüş, işgale uğramış bir İmparatorluğun küllerinden, bağımsız bir ulusun doğuşunun simgesi ‘Cumhuriyet’ti.

***

Nitekim 40 yıl Rus esaretinde kalan Cumhuriyet’in Serhat Vilayeti Kars’ta da savaştan geriye kalan halkın ayağa kaldırılması, cumhuriyet vatandaşı olarak yetiştirilmesi gerekiyordu. Bu nedenle Cumhuriyet Bayramları büyük katılımlı törenler ile kutlanıyor ve halkın katılımı özellikle teşvik ediliyordu.

Cumhuriyetin halka ulaşan eli niteliğindeki kurumlardan biri olan ‘Halk Evleri’, Cumhuriyet Bayramı kutlamalarının öncülüğünü yapıyordu. Cumhuriyet Halk Partisi’nin her il ve ilçedeki şubesi gibi çalışan Halk Evleri bütün kutlamaları organize ediyor, her ildeki programı parti merkez sekreterliğine rapor ediyordu. (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden edindiğimiz raporlarda, “nerede o eski bayramlar” dedirten manzaralar, tek tek tasvir edilerek günümüze taşınmış.)

***

Cumhuriyet Bayramı programına il ve ilçe merkezlerindeki bütün bürokratik kadro, spor kulüpleri, izci grupları, milli vakıf ve cemiyetler, Belediye meclis üyeleri, esnaf teşekkülleri, öğrenciler, İl Müftüsü ve efradı, köylerden getirilen atlı birlikler ve bütün halk katılıyordu.

Şehrin belirli yerlerine halk kürsüleri kurularak parti hatipleri, öğrenciler, Halkevi görevlileri tarafından çeşitli konuşmalar icra ediliyordu. Kutlama gününün akşamı il merkezinde Cumhuriyet Balosu tertip ediliyordu.

Halkevi ve belediyeden seçilen komite halkı, temsilen orduya şükran temennilerini iletmek üzere il ve ilçe merkezlerindeki askeri makamları ziyaret ediyordu. Ankara’dan talep edilen bayraklarla il ve ilçe merkezleri donatılıyordu.

Resmi geçit töreninin akabinde Halkevi reisi, Halkevi sporcuları ve birçok genç, atlara binerek atlı gezinti yapıyor, Halkevi ziyaret ediliyor ve halk ile şehir yöneticileri, hep bir arada çay partileri düzenliyorlardı.

Davul zurnalarla bölgenin en meşhur atlı oyunlarından cirit müsabakası tertip ediliyor; müsabakaların ardından atlı birlikler sokaklarda gezinti yaparak “Yaşasın Gazimiz”, “Yaşasın Cumhuriyet” sloganları atarken, bir yandan da yöresel halk oyunları tertip ediliyordu.

***

Bu vesilesiyle ile Cumhuriyetinizin 97. Yılını kutluyor, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını rahmet ve minnetle anıyorum…