Her yıl genç, yaşlı binlerce insan, farkına bile varmadan, günlük işlerini yaparken ya da uyurken karbonmonoksit zehirlenmesi nedeniyle hayatını kaybediyor.
Peki karbonmonoksit gazı nedir? Karbonmonoksit zehirlenmelerinde ilk yardım nasıl yapılır? Karbonmonoksit zehirlenmelerinin önüne geçmek adına nelere dikkat edilmelidir?
İşte Kars İl Sağlık Müdürlüğünün tüm bu sorulara yanıt niteliğindeki açıklaması;
KARBONMONOKSİT GAZI
Karbonmonoksit Gazı; doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında ‘karbon’ bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan zehirli ve yanıcı bir gazdır.
Tatsız , renksiz, kokusuz olması ve tahriş etme özelliğinin olmaması nedeni ile fark edilmediği için ‘sessiz katil’ olarak bilinmektedir. Bu sessiz katile karşı hepimiz tedbirli olmalıyız.
Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba şofben baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan lodos nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbonmonoksit gazı ile zehirlenmektedir
KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİNDE İLKYARDIM NASIL YAPILIR?
Olası bir zehirlenmede kişi olay mahallinden uzaklaştırılmalı, temiz havaya çıkarılmasının sağlanması, hastanın sıcak tutulması, acil sağlık hizmetlerinin kullanılması (112 nolu telefon), ambulans gelene kadar solunumu engelleyebilecek ağız ve burundaki kusmuk, balgam gibi maddelerin temizlenmesi, hastanın battaniye ile sarılarak vücut ısısının korunması ve en yakın sağlık kurumuna hastanın nakil edilmesinin sağlanmalı.
SOBA, SOFBEN VE BACALARLA İLGİLİ UYULMASI GEREKEN KURALLAR
- Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli,
- Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına vb. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
- Şofbenin monte edileceği mekan yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekana takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
- Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
- Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı,
- Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit – çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır,
- Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
- Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
- Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
- İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
- Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
- Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
- Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
- Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
- Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
- Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.
KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİ RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
- Karbonmonoksit gazına maruz kalma derecesine ve uzunluğuna bağlı olarak, karbonmonoksit zehirlenmesi; Kalıcı beyin hasarı, kalpte hasar, fetal ölüm ya da düşük ya da ölüm ile sonuçlanabilir.
- Karbonmonoksit zehirlenmesinin bilinç kaybına yol açtığı kişiler: Bilinç kaybı, maruz kalmanın daha şiddetli bir hal aldığını belirtir.
- Karbonmonoksit gazına maruz kalma derecesine ve uzunluğuna bağlı olarak, karbonmonoksit zehirlenmesi; Kalıcı beyin hasarı, kalpte hasar, fetal ölüm ya da düşük ya da ölüm ile sonuçlanabilir.
LODOS SÜRESİNCE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
- Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır, yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.
- Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmelidir.
- Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no’lu telefondan ‘Elektrik Arıza Servisi‘ne bildirilmelidir.
- Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no’lu telefondan ‘İtfaiye Servisi‘ni aranmalıdır.
- Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no’lu telefondan ‘Acil Yardım Servisi’ aranmalıdır.
- Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187 no’lu telefondan ‘Doğalgaz Arıza Servisi’ aranmalıdır.
- Herhangi bir zehirlenme durumunda 114 Zehir Danışma Hattı UZDEM ile iletişime geçilmeli.