Karabağ’da değişen dengeler ve yeni aktörler

2. Karabağ Savaşı’nın üzerinden 3 yıl geçti. Ermenistan 30 yıl boyunca Karabağ topraklarında haksız işgalini sürdürüyordu. Yapılan diplomatik müzakereler hiçbir olumlu sonuç vermedi. Bu süreçte Azerbaycan toparlandı. Askeri anlamda tam bir modern orduya sahip oldu ve Türkiye’den aldığı güçlü destekle büyük bir zafer kazandı. Karabağ’daki toprakların önemli bir bölümünü geri aldı.

Ardından Rusya’nın öncülüğünde Azerbaycan ve Ermenistan bir araya geldiler ve anlaştılar. Ancak anlaşma, Batı’daki Ermeni diasporası tarafından daima sabote edildi. Bu süreçte hala işgal altında bulunan bölgede sözde rejime ait terör grupları güçlendirildi.

Azerbaycan’dan gelen, sözde rejimin feshedilmesi taleplerine rağmen Ermeni güçlerinin kontrolündeki topraklarda, 9 Eylül’de bir de sözde “cumhurbaşkanlığı seçimi” yapıldı.

Bölgede tansiyon yeniden yükselirken 19 Eylül’de Hocavent ili Ahmetbeyli-Fuzuli-Şuşa kara yolunda mayının üzerinden geçen Azerbaycan devlet kurumuna ait kamyondaki 2 kişinin hayatını kaybetmesi ve olay yerine giden polis aracının da başka bir mayının üzerinden geçmesi sonucu 4 polis şehit olması bardağı taşırdı.

Bunun üzerine Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Karabağ’da anayasal yapıyı yeniden tesis etmek amacıyla lokal antiterör operasyonu başlattı.

Yaklaşık 24 saat süren operasyon sonucu Ermeni gruplar silah bıraktı ve operasyonunun durdurulması konusunda anlaşmaya varıldı.

Dünya kamuoyunda Azerbaycan toprağı olarak kabul ettiği Dağlık Karabağ’da Azerbaycan şu an itibarıyla hâkimiyetini sağlamış durumdadır.

Zengezur Koridoru

Zengezur Koridoru projesi hâlâ hayata geçirilemedi. Türkiye-Nahçıvan-Azerbaycan-Orta Asya’yı birbirine bağlayacak bu koridor, esasen Azerbaycan toprak bütünlüğünü sağlayacaktır.

Azerbaycan ve Ermenistan, 2020’de yaptıkları anlaşmadaki bu maddeye farklı yaklaşıyorlar.

İlgili maddede, “Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder” ifadelerine yer verilmişti.

Metinde ayrıca, “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir” cümlesi yer almıştı.

Azerbaycan bu metin ile iki ülkenin Zengezur Koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürüyor.

Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini ancak bu maddede Zengezur adının kullanılmadığı gibi Bakü’nün talep ettiği şekliyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtiyor.

Zengezur gündeme geldiğinde Komşu İran da farklı tavır takınıyor. Karadan bu koridor İran üzerinden sağlanıyor. Dolayısıyla Zengezur, İran ticaretini olumsuz etkileyecek. Ayrıca malum İran ile Ermenistan huduttaş. Hiç kimse sınır komşusunu kaybetmek istemez. İlaveten İsrail’in Azerbaycan ile ilişkileri de uzun bir süredir İran-Azerbaycan arasında bir diplomatik krize dönüşmüştür. Son iki savaşta da İran’ın Azerbaycan’a ne askeri ne de diplomatik bir desteği olmamıştır.

Rusya’nın son tutumu

Rusya 2020’deki gücünü bugün korumuyor. Ukrayna savaşının faturası haliyle Rusya’ya kesiliyor. ABD ve Batı, Rusya’yı ekonomik ve diplomatik alandan tecrit etmiş durumda.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Moskova’yı Dağlık Karabağ bölgesinde Azerbaycan’ın saldırganlığına karşı ülkesinin güvenliğini koruyamamakla suçluyor. Paşinyan, güvenlik açısından yalnızca Rusya’ya bağlı olma politikasının stratejik bir hata olduğunu söylüyor.

İtalyan La Repubblica gazetesine konuşan Paşinyan, “Ermenistan’ın güvenlik mimarisi, silah ve mühimmat tedariki de dâhil olmak üzere yüzde 99,999 oranında Rusya’ya bağlıydı.” dedi.

Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya’nın kendisinin de silah, cephane ve mühimmata ihtiyacı olduğunu ve bu durumda Moskova’nın istese bile Ermenistan’ın güvenlik ihtiyaçlarını karşılayamayacağının anlaşılabilir olduğunu belirten Paşinyan “Bu örnek bize güvenlik konularında tek bir ortağa bağımlı olmanın stratejik bir hata olduğunu göstermeli.” ifadelerini kullandı.

Rusya bütün dikkatini Ukrayna üzerine çevire dursun, ABD ve Batı, Ermenistan ve Gürcistan ile tekrar özel ilgileniyor. NATO, Bu iki ülkeye üyelik vaadini verirken, İran’la da yeni ilişkiler geliştiriyor.

Nitekim İran’ın uluslararası bankalardaki hesaplarında bazı blokajlar kaldırıldı. Bu süreçte eş zamanlı olarak AB Parlamentosu Türkiye’nin AB müzakere sürecinden çıkarılması yönünde bir karar aldı.

Paşinyan ve Batı’daki Ermeni Diasporası

Paşinyan, Ermenistan’da girdiği iki seçimde de bölgede barışın sağlanması ve Azerbaycan ile Karabağ konusunda anlaşabilecekleri yönünde mesajlar verdi.

İki seçimi de radikal unsurlara ve Batı’daki Ermeni lobisine karşı kazandı.

İkinci seçimini kaybettiği savaş sonrası kazanması da ayrıca manidardır.

Tuzu kuru diye bir söz var.

Batı’daki Ermeni lobisi herhangi bir bedel ödemediği gibi, lobi faaliyetlerinden de büyük paralar kazanıyor.

ABD’de kongre ve yönetim, aynı şekilde başta Fransa olmak üzere AB’de yönetimler üzerinde etkin bir tesirleri var.

Bütün bu güç, ancak Karabağ’da bir savaş ve işgal devam eder, Ermenistan sürekli Azerbaycan ve Türkiye ile bir çatışma ortamında olursa devam eder.

Ermenistan’ın ekonomik gelişmişliği, altyapı üst yapı yatırımları, istihdam ve sanayileşmesi onları ilgilendirmiyor.

Bundan dolayı da Karabağ’daki ayrılıkçı grupları lobi aktif hale getirdi. Bu çeteler Paşinyan’dan bekledikleri desteği bulamadılar.

Onun içindir ki Erivan’da Paşinyan yönetimine karşı gösterilere şahit oluyoruz. Ermenistan ekonomik bakımdan tam bir sefaletin içinde.

Türkiye müsade etse milyona varan Ermeni vatandaş Türkiye’ye çalışmak için gelir.

Geçmişte bunun çok bariz örnekleri var. Ermenistan denize kıyısı olmayan bir ülke. Hava sahası önemli ölçüde Türkiye üzerinden karşılanıyor. Kars-Doğu Kapı tren yoluna, Iğdır-Alican kapısı kara yolu 30 yıldır kapalı.

Bundan en fazla zarar gören Ermenistan!

Uluslararası büyük projeler, Kars-Tiflis-Bakü tren yolu, TANAP gibi projeler hep Ermenistan by pas edilerek Gürcistan üzerinden geçti. Gürcistan ekonomisi bu ve benzeri sebeplerle Ermenistan’dan 3 kat daha fazla büyüdü.

Bütün bu gelişmeleri birlikte değerlendirmemiz lazım. Batı, Türkiye-Azerbaycan-Rusya ittifakına karşı yeni müttefikler arıyor ve yeni stratejiler geliştiriyor.