Nahçıvan, Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla özerk yapıya sahip oldu ve başka bir devlete terk edilmemesi şartıyla Azerbaycan’a bırakıldı.
Azerbaycan’ın ana karası ile Nahçıvan arasındaki toprak parçası olan Zengezur bölgesi ise Ermenistan’a bırakıldı. Böylece Nahçıvan’ın Azerbaycan’ın diğer bölgeleriyle kara bağlantısı kesildi.
Türkiye 13 Ekim 1921’de Sovyetler Birliği, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile imzaladığı bir anlaşmayla Nahçıvan’ın Azerbaycan’a bağlı özerk cumhuriyet olarak kalmasının garantörü oldu.
Azerbaycan’ın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından yapısı özerk cumhuriyet olarak şekillenen Nahçıvan, Ermenistan tarafından bölgeye giden elektrik ve gaz hatlarının kesilmesi nedeniyle 2005’e kadar doğal gaz ve elektrik arzı konusunda sorunlar yaşadı.
Azerbaycan’ın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından yapısı özerk cumhuriyet olarak şekillenen Nahçıvan, Ermenistan tarafından bölgeye giden elektrik ve gaz hatlarının kesilmesi nedeniyle 2005’e kadar doğal gaz ve elektrik arzı konusunda sorunlar yaşadı.
Nahçıvan’a kara bağlantısı olmadığı için bölgenin gaz tedarikini İran’dan karşılamaya çalışan Azerbaycan, 2004’te Tahran yönetimiyle bölgeye 20 yıl boyunca doğal gaz tedariki yapılması konusunda anlaşma imzaladı.
2005’te hayata geçen söz konusu anlaşmayla İran’dan Nahçıvan’a yıllık 350 milyon metreküp gaz sevkiyatı hedeflendi.
İran’a bağlılık sona eriyor
Azerbaycan, Nahçıvan’ın gaz arz güvenliğinin sağlanması için ikinci bir seçenek olarak Türkiye ile Aralık 2020’de Iğdır-Azerbaycan Doğal Gaz Boru Hattı’nın inşası konusunda iyi niyet anlaşması imzaladı.
Proje çerçevesinde Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı üzerinden çıkış alan Iğdır Doğal Gaz Boru Hattı’nın devamı olarak Nahçıvan’a kadar 85 kilometrelik yeni boru hattı yapılması hedeflendi.
Bu kapsamda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından projenin temeli 25 Eylül 2023’te atıldı.
Nahçıvan ile kader birliğinin nişanesi
Yapımı yaklaşık bir buçuk yıl süren hattın açılışı yine iki lider tarafından 5 Mart’ta Ankara’da düzenlenen törenle yapıldı.
Açılış töreninde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Anadolu geçişli doğal gaz boru hattı TANAP vasıtasıyla önemli miktarda Azerbaycan doğal gazını Avrupa’ya ulaştırmanın sevincini yaşıyoruz. Bu alanda stratejik ve ezber bozan projeleri devreye alma konusunda Can Azerbaycan’la tam bir uyum içindeyiz. Bugün İlham kardeşimle birlikte bu işbirliğine yeni bir projeyi daha eklemekten büyük bir memnuniyet duyuyorum. Iğdır-Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı enerji alanında daha evvelki stratejik girişimlerimizi tamamlayacaktır. Ayrıca Nahçıvan’la kader birliğimizin adeta nişanesi olacaktır.” ifadelerini kullandı.
Iğdır-Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı ile ilgili bilinenler
Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi’ne (BOTAŞ) göre Iğdır-Nahçıvan hattıyla özerk bölgenin 500 milyon metreküplük yıllık doğal gaz ihtiyacının tamamı Türkiye üzerinden karşılanacak.
BOTAŞ’a göre proje yaklaşık 85 kilometre boru hattı inşasını kapsıyor.
Böylece Iğdır-Nahçıvan boru hattı, Türkiye’deki Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı üzerinden çıkış alan Iğdır Doğal Gaz Boru Hattı’na bağlanacak.
Proje ile yaklaşık 500 bin kişiye ev sahipliği yapan Nahçıvan’ın enerji arzının güvence altına alınması hedefleniyor.
Iğdır-Nahçıvan boru hattı, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı ve Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’nin (TANAP) ardından Türkiye ve Azerbaycan’ın üçüncü ortak doğal gaz projesi.