Cumhuriyet’in serhat şehri Kars’taki kazanımları

Kars, 1878’den 1918 yılına kadar “40 yıl 5 ay ve 25 gün” Rus idaresinde kaldı.

Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi ve nihayetinde Milli Mücadele’nin lideri Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla Kazım Karabekir Paşa, Türk askeri birlikleri ile 30 Ekim 1920’de Kars’a giriş yaptı ve Türk-İslam sancağını bugün şehrin en görkemli noktası olan Kars Kalesi’nde göndere çekti.

Yıllardır esarette kalan Müslüman ahali, derlenip toparlanmalıydı.

Yeni sınır anlaşmaları neticesinde Kafkasya’dan Kars ve civarına gelen Müslüman ahalinin düzenli bir şekilde yerleştirilmesi ve toplumun bir arada yaşama kültürü edinmesi gerekiyordu.

1923 yılında Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Anadolu’nun Güney Kafkasya’ya açılan kapısı Kars için yeni bir süreç başlıyordu.

1924 yılında Kars’ı ziyaret eden Reisicumhur Mustafa Kemal Paşa; Başvekil İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta Kars’a 1920’den 1924 yılına kadar 19 idareci gelip gittiğini idari kadrodaki bu hızlı değişimin düzeltilmesi gerektiğini söylüyordu.

İlk iş olarak idari sorunlar çözüme kavuşturulacak ardından da göç sorunu halledilmeye çalışılacaktı.

Rus ve Ermeni idaresinden kaçan Müslüman nüfus Kars’a düzenli şekilde yerleştirilmeye başlanırken; Kars ve çevresindeki birçok etnik ve dini grubun bir arada yaşadığı huzurlu bir toplum inşa edilecekti.

Çözülmesi gereken önemli problemlerden biri de imar sorunuydu. Bu sorunun çözülmesi için; Kars-Iğdır-Ardahan imarına başlandı.

Özellikle şehir merkezlerindeki su sorunu çözülmeye çalışıldı.

Çiftçinin topraklandırılması, hayvan ıslahı, hayvan üretim çiftlikleri, Süt Tozu Fabrikası, Serdarabat Barajı’nın inşası, Iğdır pamuğunun Sovyetler Birliği’nden tohum alınarak üretilmesi, Kars ve Iğdır Halkevlerinin ortak paydada buluşan toplum yaratma çabası Cumhuriyet Türkiye’sinin Kars ve çevresindeki büyük kazanımları idi.

En önemlisi ise özellikle kadınların toplumsal hayata kazandırılması amacıyla Halkevi faaliyetlerinde, kooperatif faaliyetlerinde kadınların ön plana çıkartılması idi.

Zira ülkede üretime katkıda bulunacak erkek nüfusu oldukça azdı.

Cumhuriyet’in Kars’taki en büyük kazanımı ise bugün dahi birçok farklı kültürün bir arada huzur içerisinde yaşamayı başarmasıdır.

Şimdi sırasıyla bahsini ettiğimiz yatırımların ve çalışmaların fotoğraflarını sunarken şu soruyu sormak gerekir:

“Cumhuriyet idaresinde neredeyse yüz yılını dolduracak olan Kars’ın gelecek vizyonu ne olmalıdır?”