Afganistanlı göçmenlerin Türkiye’deki sorunları

Afganistan’da uzun vadede göç akışının devam etmesi bekleniyor.

Afganistan’ın kuruluşundan bu yana maruz kaldığı dış müdahaleler, siyasi çatışmalar, istikrarsızlık ve dolayısıyla ekonomik krizler çok sayıda insanın sınırlarının ötesine göç etmesine ve ülke içerisinde yerinden edilmesine yol açmıştır.

Taliban’ın tekrar iktidara gelmesi ile özellikle geleceği belirsizlenen gençler ekonomik ve psikolojik olarak oldukça olumsuz etkilenmiştir.

Böyle bir durumu göz önüne alırsak gençler bu olayları bir nebze de olsa üzerinden atlatmak için psikolojik desteğin yalnızca %10’una ulaşabiliyor.

Şunu da altını çizmek lazım; Afganistan’daki şartlar tamamen düzelmedikçe göçün sıfıra indirilmeyeceğini de bilmek gerekiyor. Daha önce belirttiğim gibi tekrar işaret etmek isterim ki Türkiye’deki Afganistanlıları üç kategoriye ele alabiliriz;

Öncelikle düzenli ve yasal yollarla Türkiye’ye gelen Aganistanlılara yönelik yasa dışı gelmişler gibi bir yanlış algı var. Bu noktada özellikle muhalif partilerin sürekli genelleme yapması büyük bir yanlıştır.

Birinci kategoride değerlendirilebilecek yaklaşık 50 bin civarında oturma izni olan düzenli göçmen bulunuyor. Bu göçmenler çeşitli kurum ve kuruluşlarda çalışmasına rağmen çalışma izni alamama sorunu ile karşı karşıya kalıyor.

Türkiye’de eğitim alıp eğitimi bittikten sonra mezun olup Türkçe okuma, yazması çok güzel olan bir sürü Afganistanlı çalışma düzeyinde bulunmaktadır.

Eğitim almış kişilerin yüzde %10’u çalışma izniyle o da bazı sivil toplum kuruluşlarında çalışıp ailesiyle veya tek başına hayata tutunmaya çalışıyor.

Geriye kalan yüzlerce eğitimli Afganistanlı, Türk kültürünü bilmesine rağmen Türkiye’de hala geleceği belirsiz durumda yaşamaya devam ediyor. Türkiye devleti Avrupalı ülkeler gibi bu gençleri çeşitler yerlerde değerlendirebilir.

İkinci kategoride uluslararası koruma statüsünde bulunan Afganistanlılar var. Bu statüde olanlar, ülke durumu düzelene kadar Türkiye’de kalma hakkına sahip.

Bunların birçoğunun barınma ve diğer ihtiyaçlarını Birleşmiş Milletler karşılıyor. Göç İdaresi’nin verilerine göre bu statüdekilerin Türkiye’deki toplam sayısı 130 bin kişi olarak biliniyor.

Üçüncü kategoridekilerin ise 2021 yılında Taliban, Afganistan’ı işgal ettikten sonra (özellikle genç kesimi) İran üzerinden Türkiye’ye girdiği biliniyor.

Bunların sayısının ise 100-150 bin civarında olduğu bilinmektedir.

Ancak şu an bu sayının 50 en fazla 60 bine yaklaştığı görülmektedir. Çünkü haftalık en az 400 kişi çeşitli illerden toplanıp kamplara götürülerek oradan bir kaç gün içinde sınırdışı yani deport edilmektedir.

1996’dq Taliban’ın ilk ortaya çıkışından bugüne kadar 2001’de özellikle 2021’de Taliban’ın tekrar iktidara gelmesiyle dünyanın en az güvenli ülkelerinden biri olarak kabul edilen Afganistan’da insanların yalnızca %30’u eğitim almış olarak görünüyor.

Ne yazık ki %70’i eğitimden sürekli çeşitli nedenlerle mahrum bırakılmıştır. Eğitimsiz gelen gençler de Türk toplumunu epey zor durumda bırakıyor.

Afganistanlı gençler son yıllarda başta Türk toplumun baskısı ve ekonomik şartlar nedeniyle Türkiye’de kalmayı tercih etmiyor.

Avrupa ülkelerine gitmek istiyorlar. Türkiye göç akışını engellemek için İran sınırında 149 kilometre uzunluğunda ve 3 metre yüksekliğinde bir duvar inşa etmesine rağmen nerede ise her gün onlarca kişi sınırdan geçip Van ilinde, buradan da Türkiye’nin birçok ilinde ulaşıyorlar.

Bu konu sık sık Türkiye’nin gündemini işgal ediyor. Bu yüzden Afganistan göçmenleri hakkında yoğun bir tartışma yaşanmakta olup Türk toplumunun birçok konuda olduğu gibi bu konuda da ayrışık, birbirine taban tabana zıt görüşleri savunmaya devam ettiği görülmektedir. Maalesef bu tür konular her iki ülke vatandaşlarını derinden rencide etmektedir.

Tarihsel açıdan bakarsak bugün yaşanan göçmen akını Türkiye’nin kurulduğu ilk yıllardan beri gündeme gelen, yoğunlaşarak çözüme kavuşmayan büyük sorunlardan biridir. Türkiye coğrafi konumu, tarihsel bağları ve demokratik yapısı nedeniyle özellikle Orta Asya ve Orta Doğu göçmenleri için hem bir çekim merkezi hem de Avrupa ülkelerine bir geçiş güzergahı olarak görülmektedir.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği verilerine ve 2022 Yılı Küresel Eğitimler Raporu’na göre Türkiye son 10 yıl içinde dünyanın en fazla mülteciye ev sahipliği yapan ülkesi konumundadır.

Raporda yer alan son verilere göre Türkiye, yaklaşık %92’si Suriyeli olmak üzere toplam 4 milyon 700 bin mültecinin yaşadığı bir ülke olarak kayda geçmektedir.

Şunu da unutmamak lazım; Türkiye’de sadece Afganistanlılar göç meselesi değildir.

Suriye, Irak, Ermenistan, İran ve Ukrayna gibi birçok ülkeden mülteci sığınmacı bulunmaktadır.

Ben mülteciler ve sığınmacılar ile ilgilenen sivil toplumlarda çalıştığım için Afganistanlıların neden göç ettiklerini gayet iyi biliyorum ve Türkiye yetkililerinden rica ediyorum; Afganistan’ın durumu iyileşene kadar Affanistanlı sığınmacıların insanca ülkenizde kalmasına müsaade ediniz.

Çünkü Afganistanlıların Türkiye’ye zor günlerinde hatta Kurtuluş Savaşı’nda ellerindeki bileziklerini satarak yardım ettiklerini gönderdiklerini unutmamalıyız.

Biz komşu ülke olmasak da kültürel ve dini açıdan aynı sayılırız. Bu zor koşullarda birbirimize destek olmalıyız. Ben tüm Afganistanlıları Türkiye’de saklayınız demiyorum. Bir araştırma komisyonu kurulsun; suçlu göçmen varsa, Türkiye’ye zararlı, Türk bayrağına, halkına, kültürüne saygısızlık ediyorsa o gençler tabi ki deport edilmelidir.

Ancak ülkedeki baskılardan, sıkıntılardan dolayı Türkiye’ye sığınan ailelere sahip çıkılmasını istirham ederim.

Çünkü Afganistanlılar da tıpkı Türkler gibi cömert ve misafirperverler. Ülkelerindeki sıkıntıdan dolayı bugün Türkiye’yi ikinci ülkesi olarak gördükleri için buradalar.

Umarım bir gün Afganistan’da Türkiye gibi sistemli ve altyapılı bir ülke haline gelir. Tüm Afganistanlı kardeşleriniz tekrar yuvasına geri dönecektir.