Afganistan ARG köşkünün tarihçesi

Kabil, birçok krala ve hükümdara ev sahipliği yapmış, eski bir tarihe sahip bir şehirdir. Geçmişte etrafı kalelerle çevriliydi ve kalıntılarını hala Kabil’de görebiliriz.

Şehre girmek için her biri özel bir isimle anılan altı kapı vardı. Bu kapılar arasında günümüz Deh Mazang’da bulunan Kandahar kapısı, Salamhan bölgesindeki Serdar Cihan kapısı, Spine kapısı, Eidgah caminin arkasındaki Çukur kapısı, caminin üst kısmında yer alan geçiş kapısı sayabiliriz.

Ve Lahor kapısı aynı zamanda bazı eskileri anılarında hala bahsi geçen en önemli altı kapıdan birdir. Kralınların yönetim merkezi kabil’in Balahisarında bulunuyordu. Abdurrahman Han’ın hükümdarlığından önce kralın yaşamasına uygun bir yer yoktu. Balahesar ve Shirpur Kalesi, Afgan ve İngiliz savaşlarında hasar gördü ve bir kısmı yandı. Shir Ali Han’ın hükümdarlığı sırasında onun emriyle Şirpur Kalesi’nin inşasına başlanmış ancak 1878’de İngilizlerin Kabil’e saldırmasıyla Han, Belh şehrine kaçtı ve kalenin inşaatı yarım kalmıştı. Abdurrahman Han kuzeyden Kabil’e gelip iktidarı ele geçirdiğinde kralın yaşayabileceği bir köşk yapmaya karar verdi.

Abdurrahman Han kuzeyden gelince ilk geceyi Gazi Abdullah Han’ın evi Wardak’ta geçirdi. H-K 1299’da Abdurrahman han o günkü kale bugünkü köşkün inşaatını devraldı. Bu sırada Şah, askeri işleri düzenlemek için Celilabada gitti ve bir süre Celalabad da kaldı. Han’ın en büyük oğluna bir mektup göndererek, danışmanlarıyla istişarede bulunarak köşkün bugünkü yerinde inşaatına başlamasını istedi. Son olarak, köşk inşaatı, H-K 1300 yılında bir dizi yetenekli ve eğitimli mimar tarafından başlatıldı. ARG’nın bulunduğu bölgede daha önce yerleşim yeri yoktu, ancak toprak bir ovaydı. Bu bölgenin bazı yerlerinde tarlalar, bahçeler mevcuttu ve çevresinde çöller bulunuyordu. Şu anki Deh Afghanan bölgesinde küçük bir pazar vardı, Vezir Muhammed Ekber Han’ın mahallesi Mina Dashtı, burada ilk havaalanı olarak kullanılmıştı, daha sonra Amanullah Han döneminde Kabil Havliamanı olarak adlandırıldı.

Köşkün inşasıyla aynı zamanda başka onarımlar da yapıldı. Bunlardan birinin adı şu anki Zarangar Parkı’nda bulunan Bostan Sarayı idi ve bugün, Abdulrahman Han’ın mezarı orada bulunuyor. Abdurrahman Han’ın yaşadığı bir diğer bina ise Milli Eğitim Bakanlığı’nın önünde ve bugünkü Kabil Belediyesi bölgesinde bulunan Gülistan Sarayı idi. Bu iki yapı o dönemde köşk ile bağlantılıydı. Şu anda Kabil’in bugünkü kentsel haritasında eski köşklerin tesisleri mevcut değildir.

Yukarıda isimi geçen kalelerin bir kısmı tahrip edilmiş, bir kısmı ise orijinal şekline kavuşturulup ve hala ayaktadır. Şu anda bu onarımların bir kısmı köşkün içinde, bir kısmı da köşkün dışındadır. Örneğin Öykü Sarayı Dışişleri Bakanlığı’nda bulunuyor ve Ulusal Arşivler Nak Bagh Sarayı’na taşındı. (NAK BAĞ)Türkçe isimdir. Qasrı Zarın, Al-Marif, Vali Nasrullah tarafından yaptırılan mevcut Sadarat Sarayı’na bulunmaktadır.

Konum açısından, köşk Kabil şehrinin merkezi noktasında yer almaktadır. Murad Khan mahallesinin kuzeybatı tarafında, Deh Afghana doğu yönünde yer almaktadır. Köşkün önünde vathan Makroyan evlerine giden yol var, diğer tarafında Maden Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı bulunuyor. Ariana Kavşağı köşkün kuzeydoğusunda ve diğer tarafında Ariana Oteli ve İstatistik merkez Ofisi bulunmaktadır. Kuzey kısmından kamuya açık yol geçiyor ve yolun diğer tarafında Amani Lisesi ve Vezir Muhammed Ekber Han bölgesindeki konutlar bulunuyor. Dışişleri Bakanlığı’nın batısında Çin Büyükelçiliği ve Birleşmiş Milletler ofisleri yer alıyor. Güney ucunda Azizi iş Merkezi ve diğer binalar bulunmaktadır, bu sayılan yerler eskisi gibi bugünde aynı yerlerinde bulunmaktadır.

Köşkün içinde inşa edilen ilk binaya kot vali adı verilir ve yapımı H.K1304’te tamamlanmıştır. Bundan sonra başka onarımlar da yapıldı, köşk onarımı, kasrı Salamhane, Gonbad Naqrahane, Bazar Kotwali, köşk şahi, hamam şahi, Mustofi al-Mamalek in ofisi, kasrı salamhaneye aittir. Afganistan’ın uzun dönem tarihine bakıldığında çoğu kral ve cumhurbaşkanları bu köşkü ele geçirmekle uğraşmıştır, Özellikle 2000 yılından sonra bu Koca köşkün içinde pek de huzur yoktu, karzai döneminden sonra Ashraf ghani dönemi sürekli tartışma ve Taliban savaşları ile geçti, son olarak cumhuriyet cumhurbaşkanı Ashraf Ghani ülkeden kaçmasıyla 20 yıl aradan sonra bu tarihi köşkü Taliban ele geçirdi 2 yıldır Taliban hükümeti bu köşkün içindeki mollar tarafından yönetiyor, ne yazık ki şu anki gidişat ülke halkının beklediği gibi gitmiyor, zannederim bunlarında son yaklaşıyor, bakalım bunlardan sonra kimler hangi sistemle bu güzel tarihi köşke sahip çıkacaktır.